(november 2012)
Veel vertellers nemen graag Griekse mythen op in hun repertoire. Als classicus juich ik dat natuurlijk van harte toe! Ook al zit ik behoorlijk goed in die verhalen, ik vind het nooit een probleem als iemand zo'n verhaal heel erg naar zijn hand zet en daardoor de "klassieke" versie sterk aanpast. Dat doe ik zelf ook vaak genoeg. Wel vind ik het jammer als de namen van de personages verkeerd worden uitgesproken. Naar aanleiding van het Odyssee-weekend op Terschelling heb ik bedacht om een korte uitspraakwijzer voor Griekse mythologische namen te maken. Die volgt hieronder aan de hand van concrete voorbeelden. Het gaat daarin om Griekse namen, over Latijnse namen maak ik nog een keer een andere uitspraakwijzer.
1. Zeus
De naam van de oppergod Zeus rijmt op "huis" en NIET op "neus". Dat geldt voor elke -eu- combinatie. Dus Achilleus (Griekse versie van Achilles) = [a-CHIL-luis]. De -eu- wordt nooit als twee lettergrepen uitgesproken, al doen ze dat in het Engels vaak wel. Proteus wordt in het Engels [proo-tee-us], maar in het Nederlands [proo-tuis].
2. PeNElope
Klemtonen zijn een verhaal apart.
- De meeste (langere) Griekse namen hebben de klemtoon op de voorvoorlaatste lettergreep. Dus: Penelope = [pee-NEE-loo-pee], Telemachos = [tee-LEE-ma-chos], Andromache [an-DROO-ma-chee].
- Als de naam maar twee of drie lettergrepen heeft, ligt de klemtoon meestal op de voorlaatste lettergreep:
oDYsseus, aCHILles, kasSANdra, NEStor.
- Jammer genoeg is het niet helemaal consequent, want soms ligt de klemtoon bij langere woorden toch op de voorlaatste lettergreep. Bijvoorbeeld Agamemnon [aa-gaa-MEM-non] en Menelaos [mee-nee-LAA-os]. Spreek bij Afrodite ook de laatste -e uit: [aa-froo-DIE-tuh].
Artemis heeft de klemtoon juist op de eerste lettergreep [AR-tuh-mis], net als Hestia [HES-tie-aa].
Dionysos mag als [die-O-nie-sos] of als [die-o-NIE-sos].
- Conclusie: er zijn wel wat regels te geven, maar in feite zijn de klemtonen nogal inconsequent. Gelukkig vallen de meeste klemtonen redelijk waar je ze verwacht. Vooral de vierlettergrepige namen met de klemtoon op de voorvoorlaatste lettergreep zijn tegen je verwachting in: Aristofanes [aa-ris-TOO-faa-nes].
3. Chiron of Cheiron
Soms vind je in de bronnen verschillende spellingen van dezelfde naam, bijvoorbeeld Polyphemos en Polyfemus. Meestal is de ene een "verlatijnste" spelling en de andere meer direct uit het Grieks overgenomen. Welke je kiest maakt niet zoveel uit, het is ook lastig om daar consequent in te zijn. In elk geval zou je bij godennamen zo veel mogelijk consequent moeten zijn, dus de Latijnse namen als Juppiter, Minerva en Venus óf de Griekse: Zeus, Athene (of Athena) en Afrodite.
4. Priam of Priamos
Zeker in Engelstalige bronnen (maar ook in Frans of Duits) is het heel gebruikelijk om de naam te verkorten door de uitgang (laatste lettergreep) weg te laten. In het Nederlands zeggen we die er wel bij. Zoek dus even (in wikipedia) op wat de normale Nederlandse vorm is.
5. Agamemnon en Charon
De -g- in het Grieks en Latijn is bij voorkeur de g-klank van het Engelse “good” of het Franse “garçon”, maar de Nederlandse -g- mag ook. De -ch- is hetzelfde als in het Nederlands (en dus nooit [-sj-]).
6. Phoebus, Oedipous en Aeneas
De -oe- wordt uitgesproken (en vaak ook gespeld) als -oi-, dus [FOI-bos]. De -ou- klinkt als de Nederlandse -oe-, dus: [OI-die-poes]. De -ae- klinkt als -ai-, dus [ai-NEE-as].
Tenslotte: als je een mythe gaat vertellen en je twijfelt over de uitspraak (of als je andere dingen wil weten over de verhalen), moet je me vooral mailen, ook over Latijnse, Egyptische of Keltische namen en verhalen: verteller.paul@gmail.com.